Siłacze z przegubami
Przemysł wydobywczy surowców skalnych i produkcja kruszyw to główne miejsca, w których znajdują „zatrudnienie” wozidła przegubowe. Ich możliwości transportowe na krótkich dystansach są o wiele większe niż zwykłych ciężarówek.
Potrafią przewozić ładunki większe niż typowe ciężarówki o podobnych gabarytach. To wynik odpowiedniej ich konstrukcji. W ostatnich latach pojawiło się wiele nowych wersji i modeli, o zróżnicowanej nośności, wzbogacono też ofertę wysokowydajnych jednostek napędowych oraz specjalistycznego ogumienia, dzięki czemu wozidła zaczęły być stosowane również w innych segmentach rynku budowlanego. Popyt na nowe tego rodzaju pojazdy jest w Polsce niewielki (co najwyżej kilkanaście egzemplarzy rocznie), jednak do kopalni i na budowy trafia takich maszyn o wiele więcej. Powodzeniem, tak na rynku pierwotnym jak i wtórnym cieszą się szczególnie pojazdy tak renomowanych marek jak Caterpillar, Liebherr czy Volvo. Interesujące propozycje mają też: Bell, Doosan, Komatsu, czy Terex.
Moc, wytrzymałość, bezpieczeństwo
Klienci oczekują, by maszyny były nie tylko mocne i wytrzymałe, ale też mało awaryjne. Konstruktorzy Doosana podkreślają walory silników Scania SCR Stage IV, spełniających najsurowsze wymagania norm proekologicznych bez konieczności stosowania filtra DPF. Pochyła tylna rama zapewnia obniżenie środka ciężkości, zwiększa to stabilność maszyny oraz zapewnia stałe przeniesienie mocy oraz masy ładunku na wszystkie sześć kół, nawet podczas pracy na nierównym, trudnym terenie. Bezawaryjną pracę gwarantować mają też chłodzone olejem, hamulce tarczowe o konstrukcji zamkniętej, co zapobiega przedostawaniu się do nich wody oraz błota, wydłużając ich żywotność.
Konstruktorzy maszyny Liebherr TA 240 zwracają uwagę m.in. na walory innowacyjnego zwalniacza (retarder). Wydajność hamowania może być stopniowo sterowana i wstępnie ustawiania. Ma to szczególne znaczenie podczas poruszania się po terenie pochyłym. Gdy tylko kierowca na początku odcinka pochylenia zdejmie nogę z pedału przyspieszenia uaktywnione zostaje hamowanie silnikiem i retarder. Następuje to bez opóźnienia i ze wstępnie ustawioną skutecznością hamowania. Gdy na końcu pochylonego odcinka ponownie dojdzie do przyspieszenia, retarder dezaktywuje się automatycznie bez zmiany wstępnie ustawionego opornika hamowania. Wilgotne, chłodzone olejem hamulce lamelowe są stosowane tylko wtedy, gdy celem załadunku lub opróżnienia należy unieruchomić urządzenie lub gdy konieczne jest wyhamowanie awaryjne. W maszynie zastosowano cylindry hydrauliczne. Dzięki nim można opróżnić wypełnioną skrzynię wozidła w ciągu 12 sekund i następnie w ciągu kolejnych 8 sekund powrócić do położenia wyjściowego.
Komatsu chwali się miernikiem obciążenia (opcja). Operator jest informowany o obciążeniu komunikatem na monitorze, ale też przez zewnętrzną lampę umieszczoną na górze kabiny. Dane miernika obciążenia (PLM) są przechowywane w sterowniku wozidła, można je bezpośrednio pobrać do komputera i są one częścią danych w systemie Komtrax, dostępnych przez internet. Maszyna HM300-5 wyposażana jest ponadto w układ kontroli przyczepności KTCS (Komatsu Traction Control System), stanowiący rozwinięcie układów przeciwpoślizgowych, stosowanych wcześniej w wozidłach sztywnoramowych. Gdy choćby jeden z umieszczonych w czterech kołach czujników prędkości obrotowej wykryje buksowanie kół, następuje automatyczne włączenie blokady międzyosiowego mechanizmu różnicowego. Jeżeli mimo tego któreś koło nadal buksuje, inteligentny układ hamulcowy przyhamowuje je, w celu odzyskania przyczepności przez koło znajdujące się po drugiej stronie. Dzięki temu wzrasta nie tylko wydajność pracy, ale także trwałość opon.
Komfort musi być
To, że wozidła są przysłowiowymi „wołami roboczymi” nie oznacza, że nie powinny zapewniać kierowcom wygodnej obsługi. Komfort jest zresztą tą cechą, która coraz częściej interesuje planujących zakup tego rodzaju sprzętu. Potwierdzają to np. dostawcy maszyn marki Doosan, zaznaczając, że nowe „przegubowce” DA30 oraz DA40 są nie tylko mocne , ale i… wygodne. Komfort operatora zapewnia klimatyzowana, wyciszona kabina z siedziskiem o zawieszeniu pneumatycznym. Samą kabinę zamontowano na specjalnie zaprojektowanym, gumowym zawieszeniu redukującym hałas oraz wibracje przenoszone do wnętrza. Prostota obsługi to kolejna cecha DA30 i DA40 – oba modele posiadają standardowo siedmiocalowy kolorowy panel kontrolny wyposażony w zintegrowany miernik ładowności, sekcję diagnostyczną oraz zintegrowaną kamerę cofania. Równie komfortowe są warunki pracy np. w maszynach Komatsu. Zastosowano hydropneumatyczne zawieszenie na osi przedniej i osiach tylnych. Jego elementem jest wahacz wleczony, mający zapewniać płynność jazdy oraz ograniczać kołysanie. W kabinie wozidła Liebherr TA 240 (ROPS/FOPS) zwraca uwagę m.in. przeszklenie. Duże powierzchnie szyb mają zapewniać znakomitą widoczność i pozwalać na szybkie i bezpieczne przygotowanie wozidła do załadunku lub rozładunku. Pneumatycznie zawieszone siedzenie można regulować indywidualnie i dostosowywać do ciężaru kierowcy. Dzięki przejrzystej jednostce wskaźników z funkcją wyświetlacza dotykowego (komponent elektroniki PME stworzonej przez Liebherra) kierowca od razu uzyskuje informacje dotyczące aktualnego stanu urządzenia bez konieczności odwracania uwagi od kierowania pojazdem. Na wyświetlaczu wskazywane są do wyboru obrazy z seryjnie zamontowanej kamery jazdy wstecz i kamery przedniej lub aktualne wartości dla temperatury, obrotów, klimatyzacji, czasu zegarowego, licznika wywrotki i godzin roboczych. Komfort użytkowania wspomaga układ sprężynowania i tłumienia przedniej osi.
W wozidłach Volvo serii G (6 wersji) komfort pracy od niedawna wspierają nowe systemy. Load Assist wspomaga wyładunek kontrolując przechył boczny skrzyni ładunkowej, Hill Assist wspomaga zatrzymanie i ponowne ruszanie pełnego wozidła pod górę. Udoskonalono też zwalniacz VEB (Volvo Engine Brake), zwiększając skuteczność hamowania, w powiązaniu z prędkością, biegiem i aktualną mocą silnika. W kabinie (Care Cab Volvo) operator siedzi dokładnie nad przednim mostem, pośrodku między kołami. Jest to pozycja w centralnym punkcie maszyny, tam gdzie ruchy kabiny są najmniejsze. Zastosowano fotel z wielostopniową regulacją i pasem bezpieczeństwa. Automatyczna skrzynia przekładniowa eliminuje ponad 150 ręcznych zmian biegów na godzinę. Włączanie i wyłączanie blokady mechanizmów różnicowych oraz napędu kół jest wykonywane za pośrednictwem dźwigni sterowania (lub systemu ATC). Na komfort wpływa też klimatyzacja i system całkowitego filtrowania powietrza w kabinie.
Chodzi (też) o pieniądze
Producenci sprzętu prześcigają się w promowaniu rozwiązań prooszczędnościowych, pozwalających ograniczyć koszty eksploatacji maszyn. W jednostkach napędowych swych maszyn stosują np. pompę tłoczkową o zmiennym wydatku zmniejszającą straty podczas przekazywania mocy przez wał odbioru mocy. W wozidłach Volvo, by lepiej wykorzystywać paliwo zastosowano m.in. prosty ECOnometr (wskaźnik, który podpowiada operatorowi jak najlepiej wykorzystać maszynę przy możliwie najmniejszym zużyciu paliwa).Udoskonalenia układu przeniesienia napędu oraz osi zwiększają oszczędność energii, a zaawansowana elektroniczna jednostka sterująca silnika pomaga uzyskać optymalną sprawność energetyczną. By ograniczyć niepotrzebne zużycie paliwa i emisję spalin, a także obniżyć koszty eksploatacji, układ automatycznego wyłączania silnika na biegu jałowym samoczynnie wyłącza silnik po upływie ustawionego czasu pracy na biegu jałowym (w maszynie Komatsu można go zaprogramować w zakresie od 5 do 60 minut). Wskaźnik eco oraz wskazówki ekologiczne na monitorze w kabinie dodatkowo zachęcają do wydajnej obsługi. Operator może wybrać tryb pracy. „Tryb pełnej mocy” jest przeznaczony do zadań wymagających wysokiej mocy oraz holowania pod górę. Tryb ten zwiększa maksymalną moc silnika i p odnosi obroty silnika dla zmiany na wyższy i niższy bieg podczas pracy. Dla potrzeb lekkich zadań na płaskim podłożu, „tryb ekonomiczny” obniża maksymalną moc silnika i obroty zmiany biegów.
Wiedzieć jak najwięcej
Systemy monitorowania to już standardowy element większości maszyn. Komatsu HM300-5 działa z systemem Komtrax. To bezprzewodowy system monitorujący z mobilną komunikacją 3G. Volvo ma natomiast system Contronic, utrzymujący stały nadzór nad pracą wszystkich podzespołów wozidła: monitoruje i zabezpiecza silnik, skrzynię przekładniową, mosty napędowe, układ hydrauliczny, układ elektryczny oraz hamulce. Utrzymuje kontrolę i sygnalizuje o konieczności dokonania następnej obsługi okresowej, informuje serwis o usterkach i umożliwia ich szybką lokalizację. Contronic może również dostarczyć informacji o przebiegu pracy maszyny. Rejestruje przejechaną odległość, czas pracy oraz liczbę cykli od ostatniego wyzerowania. Umożliwia odczyt chwilowego, średniego oraz całkowitego zużycia paliwa (funkcja przydatna dla określenia optymalnej drogi transportowej).
CHARAKTERYSTYKI POPULARNYCH WOZIDEŁ PRZEGUBOWYCH
BELL
W sprzedaży są jeszcze egzemplarze maszyn Bell serii D (B40D/B45D oraz B50D), ale nowością jest seria E. Przykładem jest napędzane na wszystkie koła (6x6) wozidło B30E. Do napędu służy 7,2-litrowy motor marki Mercedes-Benz o mocy 322 KM, a napęd przenoszony jest za pośrednictwem sześciobiegowej przekładni Allison. Zmiennik momentu jest automatycznie blokowany na wszystkich położeniach. W przednim, elastycznym zawieszeniu zastosowano amortyzator gazowo-olejowy. Bazę zawieszenia tylnego stanowią wahliwe belki (jednakowy rozkład obciążeń). Maksymalna ładowność pojazdu wynosi 28 t. Oferowana jest też 45-tonowa wersja wozidła seii E (Bell B50D Mk VII), a podczas ubiegłorocznych targów Bauma oficjalnie zadebiutowała maszyna w wariancie 60-tonowym (B60E).
CAT
Wozidło 730 C2 napędzane jest fabrycznym silnikiem wysokoprężnym o mocy 375 KM. Maszyna o 28-tonowej ładowności ma skrzynię ładunkową o poj. 17,5 m sześc. Wozidło stanowi uzupełnienie serii, na którą składały się dotąd, nieco większe wozidła 735 C2; 740 EJ oraz 745 C. Pojazdy wyposażono w CEM (Clean Emissions Module), zawierający filtr cząstek z automatyczną regeneracją, SCR i zbiornik cieczy wydechowych. W CAT 730 C2 zastosowano elektronicznie sterowaną skrzynię biegów CX31 (sześć biegów do jazdy w przód i jeden bieg wsteczny). Współpracuje ona z elektronicznym układem sterowania sprzęgłami (ECPC) i posiada system sterowania nowej generacji (APECS, Advanced Productivity Electronics Control Strategy). Specjalna funkcja umożliwia ograniczenie prędkości maszyny w krokach co 1 km/h. Podczas zmiany biegów w trudnych warunkach utrzymywana jest blokada napędu bezpośredniego, bez konieczności przełączania na napęd hydrokinetyczny (stała prędkość podczas zmiany biegów przy pokonywaniu wzniesień). Skrzynia biegów automatycznie dostosowuje punkty zmiany biegów do warunków roboczych.
DOOSAN
Wozidła przegubowe Doosan DA30 oraz Doosan DA40 to maszyny z silnikami o mocy odpowiednio: 370 KM oraz 493 KM oraz ładowności od 28 t (w przypadku modelu DA30) do 40 t. Wozidła są napędzane przez silniki Scania SCR Stage IV, jednostki spełniające wymagania normy emisji Stage IV bez konieczności stosowania filtra DPF. Pochyła tylna rama o unikatowej konstrukcji zapewnia obniżenie środka ciężkości, zwiększa to stabilność maszyny oraz zapewnia stałe przeniesienie mocy oraz masy ładunku na wszystkie sześć kół, nawet podczas pracy na nierównym, trudnym terenie.
KOMATSU
Komatsu HM300-5 to trzyosiowa maszyna napędzana 332-konnym dieslem. Maksymalna ładowność to 28 t, pojemność nasypowa przekracza 17 m sześc. Producent zwraca uwagę m.in. na łatwość obsługi technicznej (dostęp z poziomu podłoża do filtrów, wentylator dwukierunkowy, elektrycznie podnoszona kabina), a także na bezpieczeństwo eksploatacji. Kabina SpaceCab jest integralną konstrukcją ROPS/FOPS. Zastosowano system kamer wstecznych. Maksymalną wydajność zapewnia m.in. zastosowanie układu kontroli trakcji KTCS (Komatsu Traction Control System). Tryby pracy wybierane są przez operatora. Do dyspozycji jest regulowana funkcja automatycznego wyłączania silnika, opcjonalnie stosuje się zintegrowany miernik obciążenia. Nowe funkcje technologii Komtrax chronią przed kradzieżą paliwa, pozwalają na śledzenie poziomu AdBlue i przypominają o zmianie filtra cząstek stałych.
LIEBHERR
Liebherr TA 240 dzięki ładowności 40 t i pojemności skrzyni 27 m sześc. z tylną klapą, oferuje warunki dla ekonomicznego i szybkiego transportu dużych ilości materiału. Kształt skrzyni został dostosowany do szybkiego opróżniania. Wozidło napędzane jest przez fabryczny silnik wysokoprężny V8 D 9508 z systemem SCR. Przy pojemności 16,2 l zespół napędowy (poziomu IIIB / Tier 4i) generuje moc 476 KM. Wozidło osiąga na równej powierzchni prędkość 57 km/h. Podczas jazdy wstecz maksymalna prędkość ograniczana jest elektronicznie do 16 km/h. Retarder zapewnia komfortową i bezpieczną jazdę w terenie.
TEREX
Wozidło TA400 z permanentnym napędem 6x6 o ładowności 38 ton. Nasypowa pojemność skrzyni załadowczej 23,3 m sześc. Nowy silnik Scania DC13 dysponuje mocą 444 KM. Skrzynia Allison HD4560, całkowicie automatyczna, ze zintegrowanym zwalniaczem, elektronicznie sterowana, o 6 biegach do przodu i 1 do tyłu. Wysoka, maksymalna szybkość do przodu 60 km/h (do tyłu 7,4 km/h). Klimatyzacja stanowi seryjne wyposażenie, tak samo jak trzech mniejszych modeli TA250, TA300, TA350.
VOLVO
Seria G wozideł przegubowych Volvo weszła do produkcji w 2015 r. W br. rodzina powiększa się o dwie wersje, aktualnie w ofercie Volvo znajduje się ich sześć, wszystkie z napędem 6x6 lub 4x6 o czym decyduje układ ATC (automatic traction control). ATC sam dobiera sposób załączania mostów, udoskonalony został również sposób sterowania doborem przełożeń automatycznej skrzyni biegów. W najmniejszej wersji (A25G) ładowność wynosi 25 t, a do napędu służy silnik o mocy 320 KM. W największym z wozideł (A60G) 673-konny diesel napędza maszynę o ładowności 55 t.
Tekst: Michał Jurczak
T&M nr 2/2017
Add comment