Czas „przegubowców”
Wozidła stosowane są zazwyczaj przy wydobyciu kruszców, w kamieniołomach, ale również przy „zwykłych” robotach związanych z budową dróg, czy parkingów.
Z powodzeniem są w stanie zastąpić tam tradycyjne wywrotki, pod wieloma względami przewyższając ich możliwości.
Przez wiele lat na rynku dominowały wozidła sztywnoramowe, później w znacznym stopniu zaczęły je wypierać wozidła przegubowe. Mają wiele zalet, a jedną z kluczowych jest to, że są wyjątkowo zwrotne. Sprawdzają się nawet podczas pracy w bardzo trudnych warunkach terenowych i pogodowych, a zatem można je wykorzystać praktycznie na każdym placu budowy. Oferta obejmuje relatywnie niewielkie wozidła przegubowe z dwoma osiami, jak również znacznie potężniejsze „trzyosiówki”.
Wybór ma znaczenie
Często pojawia się dylemat: jakie wozidło wybrać, sztywnoramowe czy przegubowe. Jan Rudak, kierownik ds. komunikacji marketingowej, Bergerat Monnoyeur Polska (wozidła Cat) podkreśla, że wozidło przegubowe jest wybierane zwłaszcza wtedy, gdy są gorsze warunki drogowe, na co składają się: większe opory toczenia, większe nachylenia. – Ważnym elementem jest szerokość dróg i miejsca załadunku. Wozidło przegubowe może pracować na węższych drogach i na bardziej ograniczonej przestrzeni załadunkowej – podkreśla J.Rudak. Potwierdzają to w firmie Amago, dodając, iż wybór wozidła przegubowego jest zasadny wtedy, gdy potrzeba elastyczności i zwrotności podczas transportu materiału. Dzięki wyjątkowej manewrowości łatwiej przejechać po krętych drogach oraz zawrócić na ciasnych placach.
Co do tego, że wozidłem przegubowym łatwiej się manewruje nie ma też wątpliwości Paweł Bromirski, mierownik ds. produktu – Maszyny i Osprzęty, Interhandler. Wynika to z samej konstrukcji. – Wozidła przegubowe osadzone są na ramie, która składa się z dwóch części połączonych przegubem. Na jednej części znajduje się kabina lub siedzisko dla operatora, na drugiej wanna wyładowacza. Zwrotność i prędkość sprawia, że doskonale poruszają się w terenie. Jazda po wąskich, nierównych i krętych drogach jest dużo łatwiejsza – akcentuje P. Bromirski.
Na inne aspekty sprawiające, że pomimo mniejszej pojemności ładunkowej, niż wozidła sztywnoramowe, pojazdy przegubowe potrafią bardzo efektywnie transportować różnorodne materiały, w tym surowce skalne i sypkie zwraca uwagę Marcin Kanik, dyrektor zarządzający, Atlas Poland. – Innowacyjność techniczna, obejmująca zaawansowane silniki, systemy hamulcowe i kontrolne, podnosi ich wydajność i czyni je bardziej ergonomicznymi dla użytkownika. Ostatecznie, to niezawodność, produktywność oraz wszechstronność zastosowań wozideł przegubowych Rokbak przemawiają za ich wyborem w różnorodnych projektach – rekomenduje nasz rozmówca.
To, że maszyny ADT doskonale nadają się do zastosowań terenowych, szczególnie na placach budowy o trudnym terenie, a ich przegubowa konstrukcja pomaga im poruszać się po nierównych i nierównych powierzchniach potwierdza również Beka Nemstsveridze, kierownik produktu terenowego, ADT, HD Hyundai Infracore Europe (wozidła Develon). – ADT może pokonywać większe wzniesienia niż równoważne RDT, radzi sobie lepiej niż RDT na mokrej i śliskiej nawierzchni. W porze deszczowej może zaistnieć potrzeba zatrzymania pracy RDT – ADT nie. Geometrie przegubów i punktów obrotu umożliwiają bardziej optymalny rozkład obciążenia na wszystkie koła/osie niż w przypadku RDT podczas pracy na nierównym terenie. Co więcej, napęd na tylne koła nie jest w stanie pokonać stałego napędu 4x4 lub 6x6 w warunkach terenowych – konkluduje B. Nemstsveridze.
Lista kluczowych cech
Dla użytkowników maszyn szczególnie ważnym aspektem jest bezpieczna i możliwie bezproblemowa eksploatacja. W Volvo zaznaczają, iż wozidło przegubowe powstało ponieważ wiele firm budujących drogi miało ogromne problemy z organizacją terenu budowy w trudnych warunkach, gdzie dojazd bez budowy drogi był praktycznie niemożliwy. Potrzebna była specjalistyczna maszyna, która mogłaby sprostać warunkom placu robót w błotnistym, pagórkowatym terenie i surowym klimacie, bez potrzeby budowania dróg lub przygotowywania terenu pod inne maszyny budowlane. Taka maszyna powinna być przy tym prosta w obsłudze.
P. Bromirski (Interhandler) jako przykład podaje wozidła JCB 1T-2 i 3T-2, które nie wymagają dodatkowych zabiegów po zakończeniu pracy, co maksymalizuje czas użytkowania. – Modele 6T-2 i 9T-2 są standardowo wyposażone w technologię automatycznej regeneracji DPF, która nie wymaga ingerencji operatora. Dla klienta oznacza brak przestojów i ciągłość pracy – dodaje nasz rozmówca.
J. Rudak (Bergerat Monnoyeur Polska) zaznacza, że bezproblemowa eksploatacja wiąże się z wytrzymałością wozidła. Przekonuje, że maszyny marki Cat słynną z solidnego wykonania i mocnych komponentów, niezwykle ważna jest też ergonomia pracy, która pozwala operatorowi w pełni wykorzystać możliwości pojazdu. Ułatwia to dbałość o maszynę, co przekłada się na bezawaryjność. Dość długą listę czynników wymieniają w firmie Amago. To m.in. wytrzymała konstrukcja ramy (zapewnia stabilność w każdych warunkach); wysoka jakość materiałów użytych do produkcji maszyny (działanie w ekstremalnych warunkach); prosta a zarazem trwała konstrukcja układu napędowego (tylko jedna tylną oś i unikatowy układ tandemowy) – taka konstrukcja zapewnia m.in. wyjątkowo wysokie, możliwe odchylenie (do 40 st.), jak również stabilność w zakrętach, przekładająca się na żywotność przegubowego złącza ramy.
B. Nemstsveridze rekomentując wozidła marki Develon podkreśla m.in. znaczenie odpowiedniej geometrii maszyny (położenie przegubu i punktu obrotu), która pomaga w równym rozłożeniu obciążenia, jak również wahliwego, tandemowego boogie, które utrzymuje wszystkie sześć kół zawsze na podłożu, ale równiez systemu pomiaru obciążenia w czasie rzeczywistym dla zabezpieczenia przed przeciążeniem, czy systemów monitorowania temperatury i ciśnienia w oponach (płynna praca w trudnych warunkach).
Dla M. Kanika (Atlas Poland) kluczowe dla długotrwałego funkcjonowania bez awarii są m.in: wydajność silnika (odpowiednia moc i efektywność paliwowa, relatywnie niewielki, szkodliwy wpływ na środowisko), ale również układ napędowy i przegubowy (dobre właściwości trakcyjne na różnorodnych podłożach, łatwe manewrowanie w trudnych warunkach terenowych).
– Wysokiej jakości system hamulcowy gwarantuje bezpieczeństwo i skuteczność, co jest kluczowe w wymagających warunkach.
Ergonomia kabiny operatora, z dobrą widocznością oraz łatwo dostępnymi i intuicyjnymi elementami sterowania, znacząco wpływa na wydajność i bezpieczeństwo pracy. Ponadto, łatwość serwisowania i dostępność części zamiennych, dzięki prostej konstrukcji i łatwemu dostępowi do kluczowych komponentów, ułatwiają regularne serwisowanie i szybką wymianę części, co minimalizuje czas przestoju – mówi M.Kanik dodając, iż innowacyjne systemy sterowania i technologie monitorowania mogą pomóc w optymalizacji pracy maszyny, diagnozie problemów i ich zapobieganiu, podobnie zresztą jak wsparcie posprzedażowe i dostęp do profesjonalnych usług serwisowych. - Wybór wozidła, biorąc pod uwagę te cechy, znacząco przyczynia się do jego bezproblemowej eksploatacji, minimalizacji kosztów operacyjnych i maksymalizacji produktywności na budowie – konkluduje przedstawiciel Atlas Poland.
Jest z czego wybierać
Wozidło Cat 730 napędzane jest 375-konnym, fabrycznym dieslem. Kształt ramy ma redukować naprężenia w strefie przegubu i optymalizować geometrię zawieszenia. W nadwoziu zastosowano hartowaną stal o twardości 450 w skali Brinella. Górna bariera skrzyni ogranicza rozsypywanie materiału w strefie załadunku, a zwężenie skrzyni eliminuje odkładanie się materiału. Trzypunktowe zawieszenie przedniej osi wahliwej ma chronić elementy wozidła w trudnych warunkach drogowych, pochłaniając wstrząsy przenoszone od podłoża na ramę. Model wyposażono m.in. w nowe elementy sterujące, funkcje ochrony przekładni, system wspomagania podnoszenia, zaawansowany, automatyczny układ przeciwpoślizgowy, system ostrzegania o przewróceniu maszyny wspomagający stabilizację. Cat 730 dysponuje skrzynią o poj. 17,5 m sześc. i ładownością 28 t. Dostawcy wozideł zwracają uwagę na relatywnie niewielki czas podnoszenia i opuszczania skrzyni (odpowiednio: 12 sek. i 8 sek.). Wewnętrzny promień skrętu pojazdu nie przekracza 4 m. Za przeniesienie napędu odpowiada automatyczna przekładnia (sześć biegów do jazdy w przód i jeden wsteczny). Elementem wyposażenia jest fabryczny moduł oczyszczania gazów spalinowych (CEM) i pakiet do oczyszczania spalin montowany w układzie wydechowym. Wozidło Cat 730 wyposażono m.in. w tryb oszczędzania paliwa ECO. Operator ma do dyspozycji kierownicę z regulacją pochylenia i wysunięcia, układ monitorujący obejmujący: kontrolkę działania, ciśnienie oleju silnikowego, główny układ kierowniczy, kierunkowskazy, światła drogowe, temperaturę cieczy chłodzącej, hamulec postojowy, wskaźnik poziomu paliwa, ograniczenie najwyższego biegu, sterowanie podnośnikiem, układ ładowania, zwalniacz, awaria przekładni. W obsłudze pomaga wyświetlacz ciekłokrystaliczny (wskaźnik alertów, włączony bieg i kierunek jazdy, prędkość lub automatyczna zmiana biegów, przeglądanie instrukcji obsługi i konserwacji, ostrzeżenie o awarii głównego układu kierowniczego).
Develon ma w ofercie wozidła przegubowe A30-7 i DA45-7. Ładowność DA30-7 to 28 t, a DA45-7 to 41 t. Pierwsze jest napędzane silnikiem wysokoprężnym generującym moc 375 KM, a drugie jednostką o mocy 500 KM. System pomiaru ładowności w czasie rzeczywistym jest standardowym wyposażeniem (sprzężony z sygnalizatorem świetlnym dla operatorów koparek, pomagającym w załadunku wozideł). Zmieniono położenie układu smarowania, który jest łatwo dostępny z poziomu podłoża. Miejsce nad automatycznym układem smarowania (standardowy element wyposażenia) pozwoliło na umieszczenie dodatkowych wkładów ze smarem i pompy napełniania. Uzupełniając gamę modeli wozideł przegubowych 6x6, producent wprowadził do sprzedaży wersję 4x4. DA45-7 4x4 jest dwuosiowym wozidłem przegubowym z bliźniaczymi kołami z tyłu, z sekcją wozidła podobną do tej z maszyn sztywnoramowych. W założeniu ma konkurować z maszyną o sztywnej ramie w klasie 40 ton. Przód wozidła i zespół kabiny są takie same jak w modelach 6x6, a modyfikacje dotyczą zespołu tylnego. Maszyna z napędem 4x4 lepiej radzi sobie w warunkach, które sprawiają trudność RDT. Szerokość mniejsza niż 4 m, pozwala uniknąć konieczności stosowania specjalnego transportu, a także gwarantuje lepszy promień skrętu niż porównywalny RDT. ADT może pokonywać większe pochyłości niż jego odpowiedniki RDT; radzi sobie lepiej niż na mokrej i śliskiej nawierzchni; dzięki krótkiemu promieniowi skrętu ADT, a dwuosiowa konstrukcja ADT 4x4 powoduje mniejsze naruszenie podłoża niż konfiguracja 6x6. Krótszy promień skrętu i konstrukcja tylnej części wozidła, która jest bardziej przystosowana do przewożenia płaskich i ciężkich skał, zapewniają szczególne korzyści dla firm wydobywczych i zajmujących się drążeniem tuneli.
Gama wozideł JCB Site Dumper składa się z pojazdów o masie od 1 do 9 t (1T-2, 3T-2, 6T-2 i 9T-2). Wśród innowacji jest możliwość wyposażenia w kabinę SiTESAFE, którą przetestowano pod kątem wytrzymałości na uderzenia 20-tonowej koparki. Wybór wysokiego, bocznego lub przedniego wysypu sprawia, że można dopasować maszyny do każdej pracy. Dodatkowo, zgodnie z sugestiami branży, obniżono wysokość całkowitą, co ułatwia dostęp do kabiny i poprawia stabilność, dzięki niżej położonemu środkowi ciężkości modelu 9T-2. Wszystkie wozidła JCB zaprojektowano tak, aby można je było szybko umyć, nawet w najcięższych warunkach. Dzięki nowo wprowadzonym zabezpieczeniom w maszynach 6T i 9T woda nie przedostaje się do kluczowych podzespołów elektrycznych podczas mycia i użytkowania maszyny w trudnych warunkach pogodowych. Wśród popularnych modeli jest 1T-2. – Dzięki silnikowi Perkins Stage V o mocy 16,1 kW, maszyna posiada o ponad jedną piątą większy moment obrotowy w porównaniu do porzedniego modelu. Intuicyjne sterowanie pedałem „stop and go” sprawia, że wozidło jest łatwe w obsłudze zarówno dla nowicjuszy, jak i doświadczonych operatorów. Dzięki kompaktowej konstrukcji, 1T-2 może bezpiecznie pracować w ograniczonych przestrzeniach – jeśli dołożymy do tego wąskie ogumienie to całkowita szerokość maszyny to niecały 1 metr – podkreśla dostawca wozidła. Opinię uniwersalnego i niezawodnego ma również model 3T-2, wyposażony w nowy silnik, zgodny z normą Stage V, bez filtra DPF. Funkcja blokady napędu uniemożliwia operatorowi korzystanie z maszyny bez zapiętego pasa bezpieczeństa. Opcja przedniego lub bocznego wysypu pozwala dopasować maszynę do różnych zastosowań. JCB 3T-2 dostępna jest oświetleniem drogowym, dzięki czemu może samodzielnie przemieszczać się między miejscami pracy.
Amago prezentuje natomiast wozidła przegubowe Hyundai serii A – HA30A (28 t) i HA45A (41 t). Stały napęd na sześć kół, tandemowa oś tylna i pierścień obrotu zamontowany z przodu to kluczowe elementy odpowiadające za równomierne rozłożenie mocy i wagi. Pochyła rama tylna zwiększa przyczepność, obniżając środek ciężkości i odpowiadając za stabilność podczas szybkiego i łatwego wysypu ze skrzyni ładunkowej. Prosta, a zarazem trwała konstrukcja układu napędowego z tylko jedną tylną osią i unikatowym układem tandemowym ma za zadanie zapewniać należyty kontakt każdego koła z podłożem. Maszyny zyskują wysoką stabilność oraz przyczepność na nierównym podłożu, ponieważ wszystkie koła mogą przenosić moc na podłoże. Zaletą tej prostej konstrukcji jest niewielka ilość części zużywalnych. Wozidła przegubowe Hyundai mają: ośmiobiegową skrzynię biegów ZF z blokadą na wszystkich biegach, niezależne zawieszenie przedniej osi, a także równy rozkład obciążenia poprzez złącze przegubowe (pierścień obrotowy zamontowany przed przegubem ma zapewniać równe rozłożenie masy w zakrętach). Pojemność skrzyni w HA30A wynosi niemal 18 m sześc. a w przypadku HA45A 26 m sześc. Zastosowano silniki o mocy, odpowiednio: 375 i 500 KM.
Volvo serii G to sześć podstawowych modeli (niektóre mogą być wykonane w wersji FS). Są dostępne także wersje kopalniane (niskie), tunelowe z możliwością jazdy do przodu i do tyłu, ciągniki siodłowe, nośniki kontenerowe, hakowce oraz ciągniki zrywkowe do wywozu drewna z lasu. Najmniejsza z wersji dysponuje ładownością 25 t, a poj. skrzyni to 15 m sześc. w przypadku największej parametry te wynoszą odpowiednio: 55 t i 34 m sześc. Skrętna rama z przegubem (40 st. prawo/lewo) umożliwiającym obracanie się wzdłuż osi maszyny przedniej i tylnej części, trzypunktowe zawieszenie wszystkich mostów, napęd na sześć kół, 100 proc. blokady mechanizmów różnicowych wszystkich mostów oraz automatyczna skrzynia przekładniowa, to – zdaniem dostawcy – kluczowe czynniki decydujące o zdolności poruszania się w terenie. Zwraca uwagę również na 70-stopniowy kąt pochylenia skrzyni i mocną hydraulikę układu wywrotu (wyładunek nawet wtedy gdy wozidło stoi tyłem pod górę). Elementem wyposażenia jest hydromechaniczny układ kierowniczy, który odpowiada za precyzyjne kierowanie. Kąt skrętu zawsze odpowiada kątowi obrotu koła kierownicy co sprawia, że maszyna jest łatwa do prowadzenia. Wśród nowatorskich rozwiązań stosowanych w wozidłach Volvo jest system napędowy ATC (Automatic Traction Control) – automatyczne załączanie ostatniego mostu (komputer wybiera napęd 6x4 lub 6x6). Dodatkowo operator może sam ustawiać kombinację napędów włącznie z możliwością zablokowania mechanizmów różnicowych wszystkich trzech mostów. Jest też automatyczna, planetarna skrzynia biegów w A25G i A30G (6 biegów do przodu i 2 do tyłu). W większych modelach skrzynia ma 9 biegów do przodu i 3 do tyłu z możliwością pomijania pośrednich biegów jeśli warunki trakcyjne na to pozwalają (małe opory toczenia). Walorem jest też elektrohydrauliczne sterowanie wywrotem skrzyni ładunkowej z możliwością zaprogramowania maksymalnej wysokości podnoszenia (praca w tunelach, pod liniami energetycznymi itd.). Wersje wozideł FS (Full Suspension) posiadają układ pełnej amortyzacji hydraulicznej, co zwiększa prędkość przejazdów po wyboistych drogach transportowych nawet do 60 km/h. Wszystkie wozidła Volvo posiadają standardowo system monitorowania Volvo CareTrack (GSM/SAT/GPS) pozwalający zdalnie przesyłać informacje dotyczące parametrów pracy oraz raporty dzienne, a co za tym idzie kontrolować – za pomocą internetu całej floty. Sygnał GPS informuje, także o aktualnej pozycji maszyny. Zastosowanie oprogramowania Volvo – Matris (analiza użytkowania), przesyłanego za pośrednictwem CareTrack’a, pozwala wyciągać wnioski ze sposobu eksploatacji i stanowi narzędzie do późniejszego przeprowadzenia szkoleń dla operatorów lub stworzenia raportów dla użytkowników i właściciela maszyn. Wszystkie wozidła mogą być wyposażone w system Hauler Assist czyli „asystenta operatora”, który zawiera system wagowy, instrukcję obsługi, pogodynkę, notatnik i dodatkowo jest przygotowany do podłączenia systemów Connected Map i Performance Indicator. Pierwszy to wizualny sposób obserwacji całego terenu budowy lub kopalni (na monitorze Co-Pilot są widoczni wszyscy uczestnicy ruchu zalogowani do systemu), Performance Indicator to z kolei oprogramowanie dla kadry zarządzającej flotą i produkcją. Można z biura obserwować gdzie są poszczególne maszyny, ile materiału przewożą, ile spalają paliwa, gdzie znajdują się tzw. „wąskie gardła”.
Wozidło Liebherr TA 230 Litronic zaprojektowano z myślą o trudnych warunkach terenowych. Wydajny układ napędowy, stały napęd na wszystkie koła (6x6), kontrola trakcji i solidne mocowania osi umożliwiają pojazdowi pracę praktycznie w każdym środowisku. Oznacza to, że może zapewnić relatywnie krótkie czasy cykli – niezależnie od tego, czy odbywa się to na dużym placu budowy, w kamieniołomie czy w tunelu.
– TA 230 jest nie tylko mocnym, solidnym i wydajnym wozidłem przegubowym, ale ma również korpus maszyny zaprojektowany z myślą o łatwej konserwacji. Inteligentny przegląd maszyny i niezakłócony dostęp do całej komory silnika minimalizują codzienne prace konserwacyjne – rekomenduje dostawca.
Liebherr TA230 Litronic to 24,4-tonowa maszyna, ze skrzynią o obj. 19 m sześc. Całkowita szerokość jest mniejsza niż 3 m. Producent zwraca uwagę na duży korpus wywrotki i mocny układ napędowy (silnik Liebherr i 8-biegowa skrzynia ZF), jak również na efektywność zwalniacza, w połączeniu z mokrymi hamulcami wielotarczowymi i układem napędowym Powershift 6x6. Liebherr TA230 ma układ hydrauliczny wykrywający ładunek. Przechyla całkowicie załadowany korpus wywrotki w 12 sek. i obniża go ponownie w 8 sek. Innowacyjny jest system ogrzewania skrzyni ładunkowej (nie jest napędzany przez emisję spalin z silnika, ale przez oddzielny system podgrzewania wody). Silnik dysponuje 360-konną mocą, prędkość pojazdu sięga 57 km/h.
Atlas Polska ma w ofercie wozidła Rokbak w wersjach RA30 i RA40. RA 30 ma skrzynię o długości nieco ponad 5 m, natomiast w przypadku RA40 jest ona o niemal 70 cm dłuższa. Dostawca podkreśla, że te produkowane w Szkocji maszyny są przeznaczone do najcięższych prac i najcięższych miejsc, niezależnie od tego, czy są to komercyjne projekty budowlane, kamieniołomy i kopalnie, czy też infrastruktura. RA30 i RA40 sprawdzają się w każdych warunkach, od błotnistego terenu po śliskie zbocza, od palącego upału po ujemne temperatury. RA40 to większe z wozideł, co czyni go popularnym wyborem w przypadku dużych projektów. Napędzane jest silnikiem Scania D13, o mocy całkowitej 331 kW, i maksymalnym momencie obrotowym 2.225 Nm. Ładowność to 38 t. Podobne walory ma nieco mniejszy model, RA30. To 28-tonowe wozidło przegubowe, ze skrzynią o poj. 17,5 m sześc., a jest napędzane silnikiem Scania DC9 generującym moc całkowitą 276 kW i maksymalny moment obrotowy 1.880 Nm. Silniki współpracują z adaptacyjną skrzynią biegów, zapewniając oszczędność paliwa. RA40 i RA30 są również połączone z fabrycznym systemem telematycznym Haul Track, co ma zapewniać pełną widoczność i kontrolę nad wozidłem. Można uzyskać dostęp do danych GPS i możliwość śledzenia lokalizacji, a także do szeregu codziennych raportów np. wydajności, zawierających szczegółowe informacje na temat godzin pracy maszyny, prędkości obrotowej silnika, czasu pracy na biegu jałowym, alertów o kodach usterek systemu itp. Pomaga to w efektywnym planowaniu konserwacji, maksymalizując czas sprawności i wydłużając cykle podzespołów. Oba modele posiadają wydajne tryby zwalniacza skrzyni biegów, w połączeniu z hamulcem wydechowym i całkowicie zamkniętymi hamulcami wielotarczowymi z cewką olejową, aby ograniczyć zużycie do minimum. Konserwację maszyn ułatwiają punkty testowe umieszczone na poziomie podłoża, jak również całkowicie odchylana kabina. Wszystko ma wpływ na wydłużenie interwałów obsługowych.
T&M nr 2/2024
Tekst: Michał Jurczak
Add comment